Tepecik-Çiftlik’te Ölüm Uygulamaları

​

Tepecik-Çiftlik Neolitik insanlarının ölüye müdahale biçimleri üzerine yapılan çalışmayla bir takım ön bilgiler elde edilmiştir. Yerleşmede bireyler çoğunlukla basit toprak biçimli mezarlara birincil olarak gömülmektedir. Ancak bir kısım bebeğin çömlek içine gömüldüğü de tespit edilmiştir. Stratigrafik açıdan bakıldığında mezarların ortaya çıkarıldığı en eski tabaka olan 5. tabakada konut kazılmamıştır ancak bu çalışmanın konusu olan BB kolektif gömüsü dışında birincil ve ikincil gömüler açık alanlarda tespit edilmiştir. Mekan içi gömü asıl olarak 4. Tabakaya ait AK yapı kompleksine bağlı AY ve BA mekanlarındaki mezarlar ile temsil edilmektedir. Bu mekanların içinde saptanan bireylerin çok önemli bir kısmını bir yaş altı bebekler oluşturmaktadır, ancak AY mekanında çocuk, erkek ve kadınlar da saptanmıştır. Neolitik dönemin sonunu oluşturan 3. tabakaya ait mezarlarının neredeyse tamamı evlere yakın açık alanlarda tespit edilmişken mekan içlerinde yer alan mezarlar da saptanmıştır.

Tepecik-Çiftlik’teki Neolitik dönem mezarlarının dörtte birinde mezar eşyası bulunmuştur, bu mezarların önemli bir kısmı bir yaş altı bebekler oluşturmaktadır. Yapılan çalışmalar toplulukta ölüye müdahale biçimlerinin basit uygulamalar olmaktan öte birkaç evreli karmaşık ritüellerden oluştuğunu göstermiştir. Örneğin çocuklar ve erişkinlere ait mezarların önemli bir kısmı belli bir süre geçtikten sonra yeniden açılıp, bireylere ait kafatasları alınmaktadır. Bazı mezarlarda vücudun belli kısımlarının da (uzun kemiklerinin) alınmış olma ihtimali yüksektir. Ek olarak, mezarların bir kısmının yeniden açıldığı ve bireylere ait kemiklerin ikincil olarak bireysel veya çoklu olarak yeni mezarlara gömüldükleri tespit edilmiştir. Yakındoğu Çanak-Çömleksiz ve Çanak-Çömlekli Neolitik dönem gömü uygulamalarına bakıldığında bölgeden bölgeye, topluluktan topluluğa bir çeşitliliğin olduğu görülmektedir. Tepecik-Çiftlik ölü gömme uygulamaları içinde saptananların da topluluğun sembolik dünyası, ölümü algılayışları, inanışları hakkında önemli bilgiler sunarken aynı zamanda çağdaşı olan diğer Neolitik topluluklarla benzerliklere sahip olması açısından anlamlıdır.

 

* Detaylı bilgi için bkz: Büyükkarakaya, A.M. (2019). Ölüm Uygulamaları ve Davranışın Ekolojisi.

                                                                              Memento Mori, Ölüm ve Ölüm Uygulamaları içinde, Ali Metin Büyükkarakaya & Elif Başak Aksoy (Ed.), Ege                                                                                              Yayınları, İstanbul, ss. 217-257.