​
GELECEK DÄ°JÄ°TAL ZAMAN
YaÅŸadığımız yüzyıl ve onu önceleyen 20. yüzyıl insanoÄŸlunun içinde bulunduÄŸu materyal evrenin sınırlarını, soyut bir evrene doÄŸru geniÅŸlettiÄŸi bir devrin baÅŸlangıcına ÅŸahitlik etti. Siber ya da sanal alem olarak da adlandırılan bu yeni evren, 21. Yüzyılın vazgeçilmezleri arasında hızla yerini aldı ve yakın gelecekte birçok alanda yapacağı deÄŸiÅŸiklikler konusunda iÅŸaretler vermeye baÅŸladı. GeliÅŸen bilgisayar teknolojileri (süper bilgisayarlar), yapay zeka çalışmaları, sanayiden eÄŸitime, oyundan akademik çalışmalara ve uzay araÅŸtırmalarına uzanan dijitalleÅŸme giriÅŸimleri, bu deÄŸiÅŸikliklerin öncülleri arasında sayılabilir.
Dijital içerikler gerçekten de yaÅŸamlarımızın bir parçası haline geldi. Sosyal medya ve iliÅŸkili dijital karakterler (ör. hemen her konuda faaliyet gösteren troller), kimi zaman can sıksa da çoÄŸu dünyalı için bir eklem halini alan araçlar her birimizi sanal dünyanın ağına dahil etti. Ä°ÅŸ dünyası, akademik camia, iÅŸsizler, fakirler, zenginler, zanaatkarlar, eÄŸitimciler, saÄŸlıkçılar, modacılar, dâhiler ve aptallar, politikacılar ve daha birçokları… Aklınıza gelebilecek hemen her kesim adeta bilimkurgusal bir gerçekliÄŸin içine doÄŸru sürükleniyor…
Bu geri dönülemez süreç kimi zaman korkutucu görünse de hayatta kalma düÅŸüncesi ve faydacı anlayışla dijitalleÅŸtirme her geçen gün daha fazla yaÅŸamlarımıza sirayet edecek…
Bu noktada kabul edilmesi gereken yeni bir zaman ortaya çıkıyor ve her an geleceÄŸin yeni bir kapısı daha açılıyor: Gelecek Dijital Zaman.
Ä°dea lab’da antropoloji, arkeoloji, biyoarkeoloji ve kültürel miras baÅŸlıklarında bu serüvene katkı sunmaya devam ediyor…
Figür 1’de, öz bir ÅŸekilde arkeoloji dünyasındaki dijitalleÅŸmenin önemli hatları gösteriliyor. KuÅŸkusuz, bu ana baÅŸlıklara eklenecek farklıları da mevcut. Ancak temelde bu dört temel baÅŸlığın altında sayısız alt baÅŸlık olduÄŸunu uzmanları takdir edecektir.
Figür 1. Dijital Arkeoloji’de farklı aÅŸamaların arasındaki etkileÅŸime dair. (Gunnarsson,2018)
Arkeolojiyle hobi olarak ilgilenenler ve arkeolojiye yeni baÅŸlayanların ortak hayallerinden biri kuÅŸkusuz o anda ilgilendikleri zamana (Paleolitik veya Neolitik gibi ve belki Roma Ä°mparatorluk Dönemi) ışınlanmak! Esasında, gün ışığına çıkarılan Hitit çiviyazılı tabletleri ve daha nice arkeolojik buluntu bu ışınlamayı kısmen de olsa gerçekleÅŸtirmemize yardım ediyor olabilir… Peki, daha iyi bir teknolojiyle, geçmiÅŸi daha iyi anlamlandırabidiÄŸimiz bir gerçekliÄŸe ışınlanmayı kim istemez? Sadece yazı deÄŸil: iki boyutlu görseller, üç boyutlu taramalar, çeÅŸitli analizlerin ham verileri ve yorumlamalarla ifade ediliÅŸ biçimlerini ortaya çıkarmayı… Bunlar günlük kullanımlarımız/araÅŸtırmalarımız için olduÄŸu kadar gelecek için de önemli, unutmamalı.
DijitalleÅŸmenin sunduÄŸu kolaylıklar sadece arkeoloji (burada kastedilen sadece materyal kültür ile ilgilenen arkeoloji) ile sınırlı deÄŸil, biyolojik antropolojinin bir alt dalı olan biyoarkeoloji için de geçerli. AÅŸağıdaki figürde Neolitik Döneme ait bir kolektif gömüye ait çizimde 50 civarında insanın temsil edildiÄŸi bir kemik topluluÄŸu gösteriliyor. Kazısı ayları bulan bu çalışmanın inceleme veya öÄŸrencilere anlatımı, çeÅŸitli etkinliklerdeki sunumlarda meslektaÅŸlara aktarımında her türlü dijital altyapının kullanımının saÄŸladığı yarar, diÄŸer birçok faydanın yanı sıra, inkar edilemez.
Figür 2. Bir kolektif gömüde farklı katmanlara ait iskelet grupları ve bireylerin gösterimi (Büyükkarakaya vd.,2019)
​
Ancak unutmamalıyız ki, Gelecek Dijital Zaman, handikaplardan, yanlışlıklardan, hatalardan ve her türlü olumsuzluktan da muaf deÄŸil ve eleÅŸtirel bir bakış her durumda yanı başınızda olmalı!
Görseller:
Figür 1.
Gunnarsson, F. (2018). Archaeological Challenges, Digital Possibilities: Digital Knowledge Development and Communication in Contract Archaeology (Doctoral dissertation, Linnaeus University Press).
Figür 2.
Büyükkarakaya, A. M., Çakan, Y. G., Godon, M., Erdal, Y. S., & Bıçakçı, E. (2019). Handling dead bodies: Investigating the formation process of a collective burial from Neolithic Tepecik-Çiftlik, Central Anatolia (Turkey). Journal of Anthropological Archaeology, 56, 101118.
​
​
